در جلسه یازدهم کمیته فرابخشی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، دکتر پورسیدآقایی، معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران به تبیین جزئیات طرح کنترل آلودگی هوا (طرح جایگزین زوج و فرد) پرداختند.
به گزارش ماهنامه صنعت حمل و نقل، در این جلسه که به ریاست آقای دکتر تقی زاده و با حضور مدیران، متخصصین، اساتید دانشگاهی و کارشناسان حمل و نقل کشور در محل فدراسیون حمل و نقل و لجستیک ایران برگزار گردید، موارد ذیل توسط معاون حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران درخصوص طرح کنترل آلودگی هوا (طرح جایگزین زوج و فرد) بیان گردید:
-
هدف این طرح، کنترل آلودگی هوا از طریق سیاست‌های مدیریت تقاضای سفر می‌باشد.
- اگر همه مردم آزاد باشند که در تمامی ساعات شبانهروز آزادانه در تمامی بخشهای شهر تردد نمایند، احتمالاً تمامی
خودروسوارها بسیار راضی خواهند شد، ولی در این شرایط اوضاع معابر غیرقابل کنترل خواهد شد.
- برای مطالعه این طرح، مهم‌ترین تجارب جهانی اجرای طرح تردد نوبتی (زوج یا فرد) و طرح قیمتگذاری (طرح کاهش آلودگی هوا) بررسی شدند.
- اکثر کشورهای توسعه یافته طرح قیمتگذاری را به عنوان یک سیاست اجرایی جهت کنترل ترافیک کشور خود انتخاب کردهاند و اکنون نیز در اکثر کشورهای آمریکای جنوبی و آسیای شرقی، تردد نوبتی اجرا می‌گردد.
- اجرای تردد نوبتی (طرح زوج یا فرد) به سادگی توسط نیروی پلیس راهنمایی و رانندگی قابل کنترل می‌باشد.
- دلایل ادامه طرح تردد نوبتی در کشورهای در حال توسعه، کمبود زیرساخت‌ها و هزینه‌های اجرایی طرح می‌باشد.
- زیرساخت و سختافزارهای شهر تهران، از وضعیت مناسبی جهت اجرای طرح کاهش آلودگی هوا برخوردار است.
- طرح زوج یا فرد در سال 1384 و براساس آلودگی شدید هوای تهران، در یک جلسه اضطراری بررسی و تصمیم به اجرای موقت آن گرفته شد و این طرح فاقد هرگونه مطالعات بوده است.
- عدم دستیابی به اهداف اولیه و کاهش اثرات مثبت اولیه آن به دلیل افزایش نرخ مالکیت خودرو، باعث افزایش دو برابری تعداد خودرو از زمان اجرای این طرح شده است و در حال حاضر در هر روز زوج یا فرد به اندازهی کل زمان شروع طرح زوج یا فرد، خودرو در طرح تردد می‌کند.
- در تجربه اجرای طرح ترافیک در سال قبل، علیرغم کاهش درآمد شهرداری، در اثر اجرای این طرح، میزان ورودی به محدوده طرح ترافیک 22% کاهش یافت.
-
معایب طرح زوج و فرد:
- کاهش اثرات مثبت طرح زوج یا فرد در تهران با گذشت زمان
- ناعادلانه بودن طرح زوج یا فرد (با توجه به تعداد پلاک‌ها و روزهای مجاز)
- رشد نرخ مالکیت سواری (بخشی از این رشد ناشی از طرح است)
- سنتی بودن شیوه اجرایی طرح زوج یا فرد به منظور کنترل آلودگی هوا با وجود فناوری‌های جدید و زیرساخت‌های موجود
شهری
- نکات مهم جهت افزایش اثرات طرح پیشنهادی:
- توجه ویژه به ساکنین محدوده‌های طرح ترافیک و کنترل آلودگی هوای شهر تهران
- توسعه محسوس حمل و نقل همگانی به موازات محدود کردن سواری شخصی
- تقویت اطلاع رسانی درباره ابعاد، ویژگی‌ها و اثرات طرح
- برای حفظ کارآمدی محدوده کنترل آلودگی هوا (زوج یا فرد سابق)، لازم بود سیاست اجرایی مورد استفاده در این محدوده تغییر یابد که با توجه به تجارب جهانی و مقایسه گزینه‌های مختلف، استفاده از سیاست قیمتگذاری می‌تواند کارآیی و اثربخشی مناسبی در این زمینه داشته باشد.
-
این طرح در تاریخ 13/11/1397 در شورای حمل و نقل و ترافیک شهر تهران مصوب گردید. بعد از آن نیز در تاریخ 15/11/1397 شورای شهر تصویب شد.
- این طرح در مقایسه با طرح قبلی (زوج یا فرد) با توجه به اثر گذاری شاخص‌هایی مانند معاینه فنی برتر خودروها، ساعات غیر پیک ورود و خروج به محدوده و … برای استفاده‌کنندگان حداقل 25 درصد کاهش هزینه خواهد داشت. این کاهش هزینه برای ساکنان محدوده کنترل آلودگی هوا با توجه به تخفیف در نظرگرفته شده برای آنان در طرح جدید، معادل 75 درصد است.
-
در طرح قبلی، خودروهای دارای پلاک فرد در هر فصل سال حداکثر 26 روز و خودروهای پلاک زوج نیز حداکثر 39 روز مجاز به تردد در محدوده بودند.
- بر اساس طرح جدید، تعداد روزهای تردد مجاز هر خودروی پلاک تهران در هر فصل 20 روز مستقل از نوع پلاک زوج یا فرد خواهد بود و هر خودرو در صورت نیاز به بیش از 20 روز تردد در هر فصل، می‌تواند با پرداخت عوارض در محدوده تردد مجاز داشته باشد.
-
تعداد روزهای مجاز برای خودروهای با پلاک غیرتهران 15 روز در هر فصل خواهد بود.
- روزهایی که خودروها عوارض ورود به محدوده طرح ترافیک اصلی را پرداخت می‌کنند، جزء سهمیه مجاز آنها از محدودهی طرح آلودگی هوا محسوب نمی‌شود.
- در راستای تشویق شهروندان به کاهش آلودگی هوا و در راستای اجرای طرح کاهش و ترغیب و تشویق شهروندان به استفاده از خودروهای پاک با حداقل آلایندگی، تمهیداتی برای دارندگان خودروهای معاینه فنی برتر لحاظ گردیده است:
- ارائه تخفیف 25 درصدی برای خودروهای دارای معاینه فنی برتر
- ارائه تخفیف 90 درصدی برای خودروهای برقی و هیبریدی
- در همین ارتباط شهروندان نیز به خوبی استقبال کرده و از ابتدای سال بالغ بر 26 هزار خودرو غیرمشمول معاینه فنی جهت اخذ معاینه فنی برتر به مراکز شهر تهران مراجعه کردهاند.
- با در نظر گرفتن اثرات اجتماعی اجرای طرح قیمتگذاری و ایجاد تسهیلات بیشتر برای شهروندان ساکن درمحدوده‌ها، تخفیفات و امتیازاتی برای آنها در نظر گرفته شد:
- اجازه یک بار خروج رایگان پیش از ساعت ۸: ۳۰ صبح
- اجازه یک بار ورود رایگان پس از ساعت 17:00 عصر
- اعطای تخفیف ۵۰ درصدی عوارض برای تردد بین ساعات ۸: ۳۰ صبح تا 17:00 عصر
- 100 درصد عوارض حاصل از اجرای طرح ترافیک در حساب جداگانه‌ای صرف توسعه و تقویت ناوگان حمل و نقل عمومی در راستای کنترل آلودگی هوا خواهد شد. وصولی سال 1397 از محل عوارض طرح ترافیک صرف موارد زیر شده است:
- خرید چند دستگاه اتوبوس دوکابین
- ساخت بخشی از خطوط مترو
- خرید قطعه توسط شرکت بهره‌برداری مترو
- بازسازی اتوبوس‌های مستعمل
- اثرات اجرای طرح محدوده کنترل آلودگی هوا در هفته اول اجرا
✓ تردد ورودی به محدوده کنترل آلودگی هوا
- کاهش 24 درصدی متوسط ساعتی ورود به محدوده
- کاهش 16 درصدی ورود به محدوده در ساعت اوج صبح
- کاهش 18 درصدی ورود به محدوده در ساعت اوج عصر
✓ طول معابر دارای ترافیک سنگین
- کاهش 35 درصدی ترافیک معابر در داخل محدوده
- کاهش 6 درصدی ترافیک معابر خارج از محدوده
خبرنگار ماهنامه صنعت حمل‌ونقل: الهام زرقانی
